Vanaf 17 april 2025 worden ‘stekker-zonnepanelen‘ en plug-and-play thuisbatterijen officieel toegelaten in België. Deze belangrijke wetswijziging betekent een fundamentele verandering in hoe Belgische huishoudens toegang krijgen tot zonne-energie. De wijziging komt na jaren van verbod op dergelijke eenvoudig te installeren systemen en opent nieuwe mogelijkheden voor consumenten die voorheen geen toegang hadden tot zonne-energie, zoals huurders en appartementbewoners. Deze wetswijziging is het resultaat van grondig overleg tussen de Belgische energieregulatoren en netbeheerders, met aanzienlijke gevolgen voor de energiemarkt, consumentengedrag en het elektriciteitsnetwerk.
De nieuwe wettelijke regeling voor stekkerzonnepanelen in detail
Van verbod naar regulering
Tot op heden was het in België verboden om zonnepanelen of thuisbatterijen aan te sluiten via een gewoon stopcontact. Het technische voorschrift C10/11 van Synergrid, de federatie van Belgische netbeheerders, vereiste dat alle zonne-installaties via een vaste aansluiting op het elektrische paneel werden aangesloten. Deze beperking is nu herzien in samenwerking met de regionale energieregulatoren: VREG (Vlaanderen), Brugel (Brussel) en CWaPE (Wallonië).
De Vlaamse energieregulator VREG heeft in oktober 2024 officieel goedkeuring gegeven voor de opheffing van het verbod op plug-and-play toestellen. De inwerkingtreding van deze nieuwe regeling is vastgesteld op 17 april 2025, een maand eerder dan oorspronkelijk voorgesteld door Synergrid. De goedkeuring betekent dat vanaf die datum zonnepanelen en thuisbatterijen met een stekker wettelijk toegestaan zijn op het Belgische distributienet, mits ze aan de technische vereisten voldoen.
Technische vereisten en homologatieprocedure
Een cruciaal element van de nieuwe regelgeving is de homologatieplicht. Synergrid heeft een nieuw technisch voorschrift C10/26 ontwikkeld dat de technische eisen vastlegt waaraan plug-and-play toestellen moeten voldoen. Alleen gehomologeerde toestellen zullen toegelaten worden op het Belgische net. Dit betekent dat fabrikanten sinds november 2024 homologatieaanvragen kunnen indienen, en vanaf 17 maart 2025 zal Synergrid een lijst publiceren van gehomologeerde toestellen die vanaf 17 april gebruikt mogen worden.
Naast de homologatie moeten alle toestellen voorzien zijn van een CE-label. De homologatieprocedure is bedoeld om te garanderen dat de toestellen correct en veilig samenwerken met het distributienet, vooral tijdens netverstoringen. De VREG benadrukt dat haar goedkeuring alleen de veiligheid van het elektriciteitsnet waarborgt, en niet de veiligheid van de elektrische binneninstallatie, wat onder federale bevoegdheid valt.
Registratieplicht en digitale meters
Net zoals bij traditionele zonnepanelen en thuisbatterijen, zullen gebruikers van plug-and-play toestellen verplicht zijn deze aan te melden bij de netbeheerder Fluvius. Fluvius werkt momenteel aan een vereenvoudigde aanmeldingsprocedure die klaar moet zijn tegen de inwerkingtreding van de nieuwe regelgeving.
Een belangrijk aspect is dat gebruikers die nog geen digitale meter hebben, er automatisch een zullen krijgen. Zodra een plug-and-play toestel wordt aangemeld, zal Fluvius binnen 90 dagen een digitale meter installeren. Daarnaast moeten gebruikers een terugleveringscontract afsluiten met een energieleverancier om een vergoeding te krijgen voor de elektriciteit die ze in het net injecteren.
Implicaties voor consumenten
Nieuwe mogelijkheden voor diverse doelgroepen
De introductie van plug-and-play zonnepanelen en thuisbatterijen creëert nieuwe mogelijkheden voor groepen die voorheen moeilijk toegang hadden tot zonne-energie. Deze systemen zijn met name interessant voor huurders, appartementbewoners en mensen met beperkte (dak)ruimte. De mogelijkheid om zonnepanelen op een balkon, terras of in een tuin te plaatsen zonder permanente installatie maakt zonne-energie toegankelijker voor een breder publiek.
Een significant voordeel is dat deze systemen eenvoudig te installeren zijn zonder tussenkomst van een elektricien of professionele installateur. Ze vereisen geen kostbare aanpassingen aan de elektriciteitskast en geen aparte keuring, wat de totale investeringskosten aanzienlijk verlaagt. Voor huurders is een bijkomend voordeel dat ze de panelen bij een verhuizing kunnen meenemen.
Kostenplaatje en rendement
De aanschafkosten van plug-and-play zonnepanelen zijn beduidend lager dan die van traditionele systemen. Waar een volledige zonne-installatie al snel enkele duizenden euro’s kost, is een set van twee zonnepanelen met stekker vaak beschikbaar voor ongeveer 500 euro. De HomeWizard Plug-In Battery kost bijvoorbeeld €1395, zonder extra kosten of abonnement.
Toch is er een financiële afweging te maken. Hoewel de initiële investering lager is, produceren stekker-zonnepanelen doorgaans minder energie dan traditionele daksystemen. De energieopbrengst per paneel is beperkter, wat leidt tot hogere kosten per opgewekte kilowattuur en een langere terugverdientijd.
Veiligheidsoverwegingen en beperkingen
Gebruikers van plug-and-play systemen moeten zich bewust zijn van bepaalde veiligheidsrisico’s en beperkingen. Een belangrijk aandachtspunt is dat stopcontacten niet ontworpen zijn voor zonnepanelen, en de meeste aansluitingen kunnen maximaal twee panelen ondersteunen zonder de elektrische installatie te overbelasten.
Bij onjuist gebruik kunnen er veiligheidsrisico’s ontstaan. Wanneer meerdere panelen op één stopcontact of één stroomgroep worden aangesloten, kan dit leiden tot overbelasting van de aansluiting. In extreme gevallen kunnen stroomkabels oververhit raken met brandgevaar als gevolg. Daarnaast is er risico dat de panelen wegwaaien bij harde wind als ze niet voldoende verzwaard of bevestigd worden.
Impact op de energiemarkt en verkopers
Nieuwe marktkansen
De wetswijziging schept nieuwe marktkansen voor fabrikanten en verkopers van plug-and-play zonnepanelen en thuisbatterijen. Vanaf 17 april 2025 kunnen ze hun producten legaal aanbieden op de Belgische markt, mits deze aan de homologatievereisten voldoen.
Er is al belangstelling waarneembaar bij particulieren. In buurlanden zoals Duitsland hebben balkonzonnepanelen al een significante marktpenetratie bereikt.
Vereisten voor verkopers
Fabrikanten, importeurs en leveranciers van deze systemen hebben nieuwe verantwoordelijkheden. Ze moeten ervoor zorgen dat hun producten veilig zijn en voldoen aan de technische vereisten voor homologatie door Synergrid. Daarnaast moeten ze duidelijke instructies verstrekken over het veilig gebruik van hun producten, inclusief informatie over mogelijke risico’s.
Gevolgen voor het elektriciteitsnet
Netbeheer en stabiliteit
Een belangrijke overweging bij de wetswijziging was de impact op het elektriciteitsnet. Netbeheerders willen vooral waarborgen dat deze mobiele apparaten geen nadelige invloed hebben op de stabiliteit en betrouwbaarheid van het elektriciteitsnet.
Marc Malbrancke van Synergrid wijst op mogelijke uitdagingen: “Kijk naar wat er in een land zoals Duitsland al aan balkonzonnepanelen is geïnstalleerd. De optelsom wat betreft aantallen en opwek is wezenlijk. Dat betekent ook dat die een grote impact op het elektriciteitsnet kunnen hebben. Als die bij frequentieveranderingen bijvoorbeeld massaal veel te snel afschakelen dan kan dat het probleem verergeren.
Potentiële technische uitdagingen
Bij grootschalige adoptie van plug-and-play zonnepanelen kunnen verschillende technische uitdagingen ontstaan. Op zeer zonnige dagen kan netcongestie optreden, wat problemen geeft bij de teruglevering aan het elektriciteitsnet. Teveel teruglevering kan leiden tot een te hoge spanning op het net (boven de veilige grens van 253 volt), waardoor omvormers zichzelf uitschakelen om schade te voorkomen.
De homologatieprocedure en technische vereisten zijn juist bedoeld om deze risico’s te vermijden. Door ervoor te zorgen dat alle toestellen aan bepaalde normen voldoen, proberen de netbeheerders de stabiliteit van het elektriciteitsnet te waarborgen.
De opkomst van plug-and-play thuisbatterijen
Nieuwe energieopslagmogelijkheden
De wetswijziging omvat niet alleen zonnepanelen maar ook thuisbatterijen met stekker. Deze bieden interessante mogelijkheden voor energieopslag en flexibel gebruik. Plug-and-play thuisbatterijen kunnen overtollige zonnestroom opslaan voor gebruik tijdens piekmomenten of ’s nachts.
Deze batterijen kunnen zichzelf opladen met de stroom die zonnepanelen opwekken, en zich weer ontladen om elk apparaat dat met een stopcontact is verbonden van stroom te voorzien. Daarnaast zijn ze mobiel en kunnen ze worden gebruikt in campers, tuinhuizen of vakantiewoningen.
Bredere toepasbaarheid dan alleen zonnepanelen
Interessant is dat plug-and-play thuisbatterijen een nog breder publiek voordelen kunnen bieden dan alleen stekker-zonnepanelen. Ze kunnen ook nuttig zijn voor wie al vaste zonnepanelen op het dak heeft. Het relatief compacte formaat maakt het mogelijk om de stekkerbatterij vrijwel overal in de woning te plaatsen.
Een nieuwe markt opent zich
De opheffing van het verbod op plug-and-play zonnepanelen en thuisbatterijen vanaf 17 april 2025 markeert een significante verschuiving in het Belgische energielandschap. Deze wetswijziging maakt zonne-energie toegankelijker voor groepen die voorheen uitgesloten waren, zoals huurders en appartementbewoners, terwijl ze tegelijkertijd nieuwe uitdagingen introduceert voor het elektriciteitsnet en nieuwe marktkansen creëert voor fabrikanten en verkopers.
De balans tussen toegankelijkheid en veiligheid staat centraal in de nieuwe regelgeving. Met de homologatieprocedure, registratieplicht en technische vereisten beogen de Belgische autoriteiten en netbeheerders een verantwoorde integratie van deze nieuwe technologieën in het energiesysteem. Voor consumenten bieden plug-and-play systemen een laagdrempelige introductie tot hernieuwbare energie, ondanks de beperkingen in vermogen en efficiëntie vergeleken met traditionele zonne-installaties.
De komende jaren zullen uitwijzen hoe snel en breed deze technologieën worden geadopteerd, en welke invloed ze werkelijk hebben op zowel het energiegebruik van huishoudens als op het Belgische elektriciteitsnet. Eén ding is zeker: de opheffing van het verbod vormt een belangrijke stap in het democratiseren van toegang tot schone energie en het versnellen van de energietransitie in België.