Community Land Trust (CLT) is een innovatief model voor betaalbaar wonen dat in België steeds meer aan populariteit wint. Het concept combineert individuele eigendomsrechten met collectieve landeigendom, met als doel betaalbare woningen te creëren voor mensen met een laag of bescheiden inkomen.
Basisprincipes van een Community Land Trust
Scheiding van woning en grond
Het fundamentele principe van CLT is de scheiding van de woning en de grond. Bewoners kopen alleen de woning, terwijl de grond eigendom blijft van de CLT-organisatie. Dit maakt de woningen aanzienlijk goedkoper en dus toegankelijker voor lagere inkomensgroepen.
Duurzame betaalbaarheid
CLT’s zorgen ervoor dat de woningen op lange termijn betaalbaar blijven:
- Bij verkoop gaat een deel van de meerwaarde terug naar de CLT.
- De CLT heeft een voorkooprecht op de woning.
- Subsidies blijven binnen de gemeenschap en vormen een rollend fonds.
Democratische organisatie
CLT’s zijn open ledenorganisaties met een tripartiet bestuur, bestaande uit:
- Eigenaars van de woningen
- Vertegenwoordigers van de buurt en het middenveld
- Vertegenwoordigers van de overheid
Deze structuur zorgt voor een evenwichtige besluitvorming en sterke lokale verankering.
Ontwikkeling van CLT in België
België is een voorloper in Europa wat betreft de implementatie van het CLT-model. De ontwikkeling concentreert zich voornamelijk in stedelijke gebieden, met een focus op renovatie en compacte woningen.
CLT Brussel
Community Land Trust Brussel (CLTB) was de eerste operationele CLT op het Europese vasteland, opgericht eind 2012[4]. De organisatie bestaat uit:
- Een vzw voor communicatie met doelgroep en buurtbewoners
- Een stichting van openbaar nut voor het beheer van eigendommen
CLTB heeft als doel om binnen 5 jaar 250 wooneenheden te realiseren.
CLT Gent
CLT Gent is het eerste CLT-initiatief in Vlaanderen. Hun project in Meulestede zal 34 CLT-woningen opleveren. De organisatie streeft ernaar het CLT-model te verspreiden naar andere steden en gemeenten in Vlaanderen.
CLT Leuven
In Leuven is recent een haalbaarheidsstudie uitgevoerd, wat heeft geleid tot de oprichting van een CLT en de implementatie van een eerste project. De eerste woningen in Leuven worden verwacht in 2026.
Werking van CLT
Verwerving en beheer van gronden
CLT’s verwerven gronden door aankoop of giften en beheren deze voor onbepaalde tijd. Ze geven de gronden meestal in erfpacht aan bewoners voor een periode van 99 jaar.
Selectie van bewoners
Kandidaat-bewoners worden geselecteerd op basis van inkomenscriteria. In Brussel bijvoorbeeld gebeurt dit via bestaande wachtlijsten, zoals die van het Brussels Woningfonds.
Participatie en gemeenschapsvorming
CLT’s in België leggen sterk de nadruk op participatie en gemeenschapsvorming:
- Bewoners denken mee over ontwerp, bouw en beheer van woningen.
- Er worden gemeenschappelijke ruimtes en tuinen voorzien.
- CLT’s organiseren buurtactiviteiten en -overleg.
Financiering
CLT-projecten in België worden gefinancierd door een combinatie van:
- Overheidssubsidies
- Leningen
- Eigen inbreng van bewoners
De overheidsinvesteringen gaan in principe voor eeuwig mee, aangezien de gronden in eigendom van de CLT blijven.
Voordelen van het CLT-model
- Betaalbaarheid: Door de scheiding van grond en woning worden woningen toegankelijk voor lagere inkomensgroepen.
- Duurzame investering: Overheidsmiddelen blijven binnen de gemeenschap en komen meerdere generaties ten goede.
- Gemeenschapsvorming: CLT’s dragen bij aan sociale cohesie en buurtbetrokkenheid.
- Flexibiliteit: Het model kan worden toegepast op zowel nieuwbouw als renovatieprojecten.
- Tegengaan van gentrificatie: Door woningen betaalbaar te houden, helpen CLT’s de oorspronkelijke bewoners in hun buurt te blijven wonen.
Uitdagingen en toekomstperspectieven
Hoewel het CLT-model in België veelbelovend is, zijn er ook uitdagingen:
- Het vinden van geschikte gronden in stedelijke gebieden.
- Het waarborgen van voldoende financiering voor nieuwe projecten.
- Het creëren van bewustzijn en begrip voor het CLT-concept bij het grote publiek.
De toekomst van CLT in België lijkt echter rooskleurig. Er is groeiende interesse vanuit verschillende steden en gemeenten, en er worden initiatieven genomen om het model verder te verspreiden:
- CLT Gent deelt actief informatie en expertise met andere steden.
- Er is een Europees netwerk opgericht om CLT’s in heel Europa te promoten.
- Er wordt onderzoek gedaan naar de toepassing van het CLT-model op andere vormen van vastgoed, zoals wooncoöperaties en cohousing.
In het kort
Community Land Trust is een veelbelovend model voor betaalbaar wonen in België. Door de scheiding van grond en woning, de focus op gemeenschapsvorming en de duurzame betaalbaarheid biedt het een innovatieve oplossing voor de groeiende wooncrisis. Met succesvolle projecten in Brussel en Gent, en nieuwe initiatieven in andere steden, lijkt CLT een blijvende rol te gaan spelen in het Belgische woonlandschap. De combinatie van sociale doelstellingen, participatie en duurzaamheid maakt CLT tot een model dat niet alleen betaalbaar wonen mogelijk maakt, maar ook bijdraagt aan sterkere en meer veerkrachtige gemeenschappen.